Η έννοια του τραύματος
O κριτικός τέχνης Χρήστος Ν. Θεοφίλης σε διάλογο με τηv Βάλλυ Νομίδου
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Εισβάλλουμε στην ποιητική θλίψη των «αγαλμάτων», στην αναπόδραστη κίνηση τους.
Βάλλυ Νομίδου Η ακινησία, η αδράνεια, ο εγκλωβισμός μέσα σε δύσβατες περιοχές ενός τραυματισμένου κόσμου στην απέραντη χώρα της ψυχής, της ευαισθησίας, της αθωότητας, του πρωτόγνωρου, όλα μπορούν να συμβούν. Τι πόνος! Πόση βία, πόσο πόλεμο μπορεί να φέρει ο φόβος του διαφορετικού! Η αγωνία μπροστά στο νέο, μπροστά στο αλλιώτικο. Η άρνηση στον κόσμο της συμβίωσης με τους διαφορετικούς, τους άλλους, τους ξένους . Τι είναι ο άλλος; Τι είναι ο ξένος; Πως είναι ο κόσμος όταν τον συναντάς χωρίς αγάπη; Τι χρώμα έχει η θερμοκρασία της φροντίδας; Η αφή, η πρώτη σχέση επαφής με τον έξω κόσμο, το ακούμπιγμα, το πλάσιμο, το αγκάλιασμα, το κτίσιμο. Πώς γίνονται όταν υπάρχει ερημιά;
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Tα «αγάλματα» εκπορεύονται προκαλώντας μας ανησυχία ως τραύμα-μνήμη, ως ορατή πληγή.
Βάλλυ Νομίδου Η ορατή πληγή είναι αποτρόπαια. Είναι άσχημη. Είναι ό,τι δεν μπορούμε να κοιτάξουμε. Την κρύβουμε. Ζει μαζί μας όμως. Πρέπει να την ελευθερώσουμε από το φόβο που μας εμποδίζει να την φροντίσουμε…την κοιτάμε…Οι φιγούρες αυτές, τόποι συμβίωσης της νηφαλιότητας και της φρίκης, παντρεύουν σ’ έναν ρεαλιστικό γάμο τα δύσκολα αυτά και αντέχουν τις αβάσταχτες κραυγές πόνου και τις ήρεμες περιοχές αγκαλιάς και γαλήνιας σκέψης και αποδοχής. Τρομάζουν ή προτείνουν; Ή και τα δυο;
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Τα «αγάλματα» αποκαλύπτουν την διαίσθηση του επερχόμενου στη διαδρομή του ευτελούς.
Βάλλυ Νομίδου Το Μεγαλειώδες Τέλος, μας υποβάλλει στην υποχρεωτική συναίσθηση του προσωρινού. « Μετεωρίζομαι». Τι πειθαρχία χρειάζεται για να αντέξει κανείς ένα τόσο άχαρο αίσθημα. Ταλάντευση ανάμεσα στην ανάγκη για αιώνια σταθερότητα και στο σκίρτημα της μιας μοναδικής στιγμής φευγαλέας έως και σαν μιας ματιάς. Το απόλυτο χάθηκε. Ευπάθεια, προσωρινότης ματαιότης, χαμόγελο αποδοχής. Η γαλήνη του τώρα, του είμαι, του υπάρχω. Το φως, η ζέστη της ζωής, τα πιο πολύτιμα πράγματα δεν μας ανήκουν. Μπορούμε να τα γευτούμε και να χαμογελάσουμε ή να κλάψουμε. Είναι περίπου το ίδιο. Μια περιδιάβαση στον κόσμο, μια περιδιάβαση στο σώμα. Ένα έργο. Η απόδειξη του ότι υπήρξαμε. Υπήρξαμε σαν Άνθρωποι.
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Τα «αγάλματα» έχουν χάσει προ πολλού τη θεατρικότητα τους, απλά καταρρέουν στο γίγνεσθαι.
Βάλλυ Νομίδου Τι είναι τα αγάλματα; Είναι τόποι συμπυκνωμένης ενέργειας. Είναι ένα θεατρικό χωρίς χρόνο. Είναι μια παύση ανάμεσα σε όλους τους χρόνους που βιώσαμε, μια ανακατανομή της ενέργειας. Ένας επαναπροσδιορισμός της ιεράρχησης που κάποτε διαθέσαμε. Είναι ένα βαθύτερο κοίταγμα. Είναι μια πράξη δικαίου απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους. Η ειλικρίνεια σμιλεύει το θάρρος και αυτό με τη σειρά του την αντοχή. Δίκαιο είναι η αποκάλυψη του αληθινού. Η αλήθεια της υπόστασής μας είναι δυσβάσταχτη. Είναι πόνος, κατάρρευση, συμπόνια, διαφοροποίηση, αποδοχή.
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Τα «αγάλματα» ταλαντεύονται μετέωρα στην έσω – έξω σιωπή τους, σε μια γαλήνια απραξία – προσμονή, δεν απαγκιστρώνονται, παραμένουν ως ενιαίο οπτικό φαινόμενο που πάνω του δρουν μανίες.
Βάλλυ Νομίδου Η σιωπή τους, η σιωπή μας, σεβασμός στις εσωτερικές διαδικασίες προετοιμασίας και μύησης για την εισαγωγή στον κόσμο των ανθρώπων ο μέσα κόσμος εμφανίζεται τολμηρά πάνω στον έξω, επεμβαίνει και αναμειγνύεται στη έξω μορφή, την κρατάει αγκιστρωμένη στις επιταγές του εσωτερικού ρυθμού, της εσωτερικής θύελλας, της εσωτερικής αδράνειας, και ξανά. Η ταλάντευση ανάμεσα στο έξω και στο μέσα. Ένα ατέρμονο πέρα δώθε ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι. Προσμονή. Απραξία. Δράση δημιουργική. Γλυπτική Γαλήνη. Ένα ενιαίο φαινόμενο δράσης και αδράνειας, ποίησης και τρόμου. Τέχνη – ζωή, ζωή – τέχνη.
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Όλα σε μια απλή συνομιλία στο παράδοξό μας. Εμείς τα αγάλματα θηρευτές στην ίδια μας τη φύση.
Βάλλυ Νομίδου Τι κυνηγάμε; Τι ψάχνω απεγνωσμένα να μου πω; Να σας πω; Κοιτάω σημαίνει αγκαλιάζω. Την περιπέτεια του πόνου, της ζωής που τραυματίστηκε, μάτωσε, πάλεψε και παλεύει με το θάνατο, με την ασχήμια, με ό,τι δεν την αφήνει να ανοίξει τα φτερά της. Το μάτι προστατεύει το δίκαιο της ζωής. Το δικαίωμα της πραγματικής ζωής. Η εσωτερικής μας ανάγκη καθρεφτίζει τον εαυτό της πάνω στην ύλη, στην ύλη απέναντι στο φετίχ που κατασκευάζουμε για να μας απεικονίσει. Τι παράξενη συνομιλία! Ποιος είναι το άγαλμα; Τι είναι το άγαλμα; Αντίσταση στο θάνατο. Κανένα φως δε φώτισε με φως τον εαυτό του. (Καρούζος)
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Τα «αγάλματα» αναζητούν την ηθική της ανθρώπινης περιπέτειας σε κόσμο αβάσταχτο. Διαρρηγνύουν τη σάρκα-προσωπείο τους, την ύλη-κέλυφός τους, μας αποκαλύπτονται.
Βάλλυ Νομίδου Ηθική. Τι παράξενη λέξη! Ηθική!! Η ανθρώπινη περιπέτεια! Το πιο μακρύ ταξίδι που μπορεί να κάνει κανείς. Παράξενο ταξίδι.Στα βάθη της γης, στα βάθη του χρόνου, στους ουρανούς της φαντασίας και του ανθρώπινου στοχασμού. Γεωγραφικές διαστάσεις: απροσδιόριστες. Διάρκεια όσος χρόνος διατίθεται για την ύπαρξή μας. Προορισμός: η Μεγάλη Έξοδος. Με ποιόν κανόνα κάνει κάποιος αυτή τη διαδρομή; Πώς ορίζεται η ηθική της συμβίωσης; Που είναι το μέτρο ανάμεσα στη συμμετοχή και στην ανοχή; Με στοχασμό απάνω στα διλλήματα που προκαλούν βία, με τα μάτια στραμμένα σ ένα βαθύ, εσωτερικό κοίταγμα. Αντέχει ο κόσμος αυτές τις ερωτήσεις; Υπάρχει χρόνος ν ακουμπήσουμε τον πόνο μας, το σκίσιμο πίσω από το χαμόγελο; Ζεσταίνει και προστατεύει το κέλυφος ή σφίγγει αβάσταχτα την ύλη του πόνου που κουβαλάει; Τι μας αποκαλύπτεται;
Χρήστος Ν. Θεοφιλης Τα «αγάλματα» επιχειρούν ως οφθαλμού κόγχη – σκάφανδρο να μεταφέρουν την ευπάθειά μας δια μέσου της Αχερουσίας λίμνης σε ίσκιους μνήμης. Για τα άλλα τα αδυσώπητα δεν μας μιλούν. Για όλα εκείνα που πολλές φορές καταδυναστεύουν την τέχνη για να την ορίσουν ως τέχνη. Πως μπορείς να τα δεις μέσα από κανόνες εννοιών και κινημάτων όταν για άλλα σου μιλούν και απειλητικά σου καταγγέλλουν;
Βάλλυ Νομίδου Το τέλος. Στα σκοτεινά νερά ταξιδεύουν φαντάσματα, σκιές, ήχοι, υγρασία του παρελθόντος. Ρυθμοί αναμνήσεων. Παύσεις. Μια αίσθηση ηχούς. Όλα από πίσω τα τραβάμε. Μακριά μαλλιά – πέπλα της μνήμης αγκαλιάζουν τα κορμιά μας, χαϊδεύουν και πιέζουν το σήμερα. Μελωδίες αλλόκοτες σβήνουν στα νερά του μνημονικού μας. Οι άλλοι τι λένε; Κανόνες να βοηθήσουν τον σκελετό της σκέψης μας. Χάρακες και ευθείες, σύνολα και υποκατηγορίες. Χαμόγελο, ξανά χαμόγελο. Ευτυχώς υπάρχουν και αυτά. Ξεκινάμε από κει και κρατάμε την αίσθησή μας πάντα σε διέγερση. Και περπατάμε σκέψη την σκέψη. Περιδιαβαίνουμε το οικοδόμημα. Κρατάμε σημειώσεις, βάζουμε ερωτηματικά, συμπληρώνουμε λέξεις. Λέξεις που αλλάζουν τα νοήματα. Μικρές σημειώσεις που προκαλούν ανατροπές. Ερωτήσεις, τελείες, σιωπές. Δημιουργούμε ταραχή στην ασυνέχεια. Αμηχανία στα κενά διανοήματα. Συμμαχούμε με ό,τι αληθινό και πορευόμαστε. Απλώς προσθέτουμε λίγα γραμμάρια προς τη μεριά της ουσίας
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////.
Ας μιλήσω λίγο για τη σχέση της φόρμας και της τεχνικής με το περιεχόμενο. Οι φιγούρες αυτές είναι χάρτινες κατασκευές. Ελαφριές μα στιβαρές. Εύθραυστες και συνάμα δυνατές. Η εσωτερική τους δομή, χαρτονένιος κάναβος από κάθετες και οριζόντιες, συγκρατεί το εξωτερικό «φαίνεσθαι» και συμμετέχει στην έξω εικόνα, είτε όταν αποκαλύπτει τον εαυτό της μέσα από τρύπες -τραύματα, είτε όταν διαφεύγει από ανοίγματα της μορφής σε ελεύθερους σχηματισμούς στον χώρο.
Η εξωτερική εικόνα -στάση, ποιότητα υφής που δείχνει εκδορές, θραύσματα, συρραφές του «είναι» της κάθε μιας από αυτές τις φιγούρες- δυναμoποιεί τη στάση του γλυπτού και αποδίδει στο περιεχόμενο νόημα μιας απλής ερώτησης: ποια είναι η ανθρώπινη συνθήκη;Θα έλεγα ότι για μένα οι ματωμένες αυτές μορφές είναι σπουδή πάνω στην ανθρώπινη φύση του πόνου, της απώλειας και της αποδοχής. Είναι μια δουλειά πάνω στα όρια διαφορετικών περιοχών και στέκει ανάμεσα σε αντιμαχόμενα ζητήματα είτε παντρεύοντας τα ζητήματα αυτά είτε εκθέτοντάς τα συγχρόνως σε διαφορετικούς συσχετισμούς. Μπαίνουν θέματα υπόστασης, φύλου, ερωτήματα για τη σχέση της κλασικής με τη σύγχρονη σκέψη, για τη χρήση της τεχνικής ως μοχλού έκφρασης. Μα ίσως περισσότερο απ' όλα αυτό που με ενδιαφέρει είναι οι ποσότητες και οι συσχετισμοί. Η αποφυγή του «κραυγαλέου». Τι γίνεται στην κόψη του ξυραφιού, όταν αποφεύγουμε την επίφαση της μιας ή της άλλης κατεύθυνσης που διαχειριζόμαστε, είτε μορφολογικά είτε από άποψη περιεχομένου.
Εκεί λοιπόν είναι που ανήκει ένας ολόκληρος κόσμος. Είναι ο κόσμος των συσχετισμών των σχέσεων, η ευπάθειά τους, ο πλούτος των δυναμικών που αναπτύσσουν. Είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο εργάστηκα τα τελευταία έξι χρόνια συνειδητά για να εμφυσήσω ζωή στα πλάσματα που εκθέτω.
Βάλλυ Νομίδου
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Η Βάλλυ Νομίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1959. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας στο εργαστήριο Κοκκινίδη. Είναι απόφοιτος του St.Martin’s School of Art του Λονδίνου. Ήταν υπότροφος του μεταπτυχιακού προγράμματος του Ι.Κ.Υ. Από το 1988 μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει 7 ατομικές εκθέσεις, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές. Έργα της εκτίθενται στην Εθνική Γλυπτοθήκη και στη Νέα Πτέρυγα της Συλλογής Εμφιετζόγλου και βρίσκονται σε άλλες ιδιωτικές συλλογές. Από το 2007 συμμετέχει στην ίδρυση και τη δράση της ομάδας Indoors.
